Rodzina Straszewskich

[...] ten dom, ten mająteczek mały pod Krakowem pod Skawiną wydzierżawili dla mnie i dla mego męża jego rodzice. Przychodząc tam zastałam [...] już tego pana na posadzie. Ale on mi się wydał [...] podejrzany. A jeszcze krawcowa, która była u mojej matki, w Krakowie i tam się ukrywała, poznała go, wiedziała, że to jest Żyd [...]. Ja wtedy miałam także pracujące w ogrodzie dziewięć młodych dziewcząt Żydówek. [...] bardzo były miłe, bardzo mi ich było żal. Mnie wolno było im dawać tylko jeden posiłek dziennie, więc starałam się, żeby był możliwie taki pożywny z mięsem i z kartoflami, ze wszystkim. [...] A on dosyć ostro się do nich zabierał, znaczy, czy pracują, czy nie pracują. Ja myślałam przez chwilę, że on jest taki Żyd kapuś. Mój mąż raz czy drugi no zwrócił uwagę temu kamerdynerowi, że żydowskie porządki czy coś. On się domyślił, ze my się domyślamy, że on jest Żyd. Wtedy poprosił mojego męża o rozmowę, powiedział mu, że to rzeczywiście tak jest. [...] I mój mąż powiedział, że pójdzie się poradzić swojej żony. Przyszedł do mnie i naradził się ze mną. Ja powiedziałam, żeby został koniecznie, bo tu jest bezpieczny [...], w tym majątku tu go znają, nikt nie podejrzewa. A jego rodzina mieszkała o parę kilometrów stamtąd, żona i dziecko. A drugie dziecko się urodziło podczas jego pobytu u nas i robiliśmy bardzo szumny chrzest tego dziecka.

W Skawinie było część getta [...]. [...] jest tam przyjaciółka, czy możemy jakoś ją wyciągnąć. No to ja pomyślałam, że coś trzeba zrobić. A ponieważ jedna z moich sióstr była nieduża i była ciemna o włosach. A miałam furmana zaufanego, jeszcze od moich rodziców. To ja wsadziłam tą moją siostrę na kozioł koło furmana, ubrałam ją na znacząco w fartuszek biały i w czepeczek i jeździłam tam w tę i nazad do Skawina. A tam były trzy kilometry. Przez most się przejeżdżało i się wjeżdżało do Skawina. No i oni ją poznali, ci Niemcy, którzy tam wartowali. [...] było powiedziane, że ta Żydówka będzie czekała w kościele. Tam się przebierze z moją siostrą w ten fartuszek i w ten czepeczek. Moja siostra wyjdzie spokojnie sobie, ma papiery aryjskie [...]. A ona przejedzie ze mną. No i rzeczywiście, wsiadła na ten kozioł. Jedziemy, już przejeżdżamy przez most. Ja nagle słyszę, że ten wachman mnie, woła do mnie: „Halt!”. [...] Ten furman się odwrócił, patrzy się na mnie. Ja mówię: „Stój!”. No, przecież nie będę uciekała. [...] No, i tam zatrzymał się. I ja się wychylam tak, mówię po niemiecku [...]: „Co pan chce?”. A on mówi [...], czy ja mam może ognia? [...] papierosy i zapałki, wyjęłam, dałam mu i pojechaliśmy dalej. Ale jak wróciłam do domu [...] to miałam zupełnie miękkie nogi [...].

Była ciekawa historia, bo Szatyn nie wiedział, jak ja go ratowałam. Przed samym końcem wojny, w lecie, nakazali Niemcy kopanie rowów, wszystkim mężczyznom, którzy na wsi byli. [...] Szatyn nie pojechał [...]. [...] później zrobiłam dziką awanturę: „Proszę pana, żniwa są, wy mi zabieracie wszystkich mężczyzn, jak ja zrobię te żniwa?”. [...] No, i przyznał mi rację, ale mówi: „Proszę pani, oni wszyscy muszą przejść przez komisją lekarską – ja mówię – no dobrze, przejdą tą komisję”. Ale myślę sobie [...] jak ten Szatyn pójdzie przed komisję to koniec, po mnie i po nim. [...] Pytam się: „A proszę pana, a jak nie ma kogoś [...], jak ja go mam zwolnić z tej komisji?”. „Tylko gestapo może kogoś zwolnić”. To ja pojechałam pod drzwi gestapo w Krakowie [...]. Chciałam wejść [...] ale: „A ma Pani przepustkę?” „Nie [...] mam przepustki”. „To Pani nie wejdzie”. Ale patrzę się obok tego domu jest taki dom [...], ta instytucja, która [...] sprzedawała ziarna do siewu. A tam mnie dobrze znali, bo ja tam często bywałam. To se myślę: „Cholera, może oni są połączeni [...]. Spróbuję”. Poszłam tam. I rzeczywiście, wylazłam na ostatnie piętro, patrzę się jest połączenie [...]. Więc weszłam tam do tego gestapo, tamtędy [...]. [...] ja mówiłam dobrze po niemiecku to jest raz, poza tym byłam bardzo przystojna, jasna blondynka, wysoka [...]. [...] pytam się tej sekretarki, która siedzi: „Czy jest pan pułkownik?”. „Jest, ale ma naradę”. „Nie, to niech pani pójdzie natychmiast do pana pułkownika i powie mu, że [...] hrabina Potocka ma do niego ważny interes, ma do mnie natychmiast wyjść!” Trochę była zdziwiona, że taka bezczelna pani przyszła. [...] Za chwilę wychodzi ten pułkownik do mnie [...]. „Proszę pana każą mi żeby wszyscy moi mężczyźni stawali do komisji lekarskich. A przecież ja nie wiem, gdzie ten buchalter jest. [...] wszystkie majątki Potockich były moje – ja mówię – może on jest w Łańcucie, może on jest w Tarnowie, może w Krzeszowicach. [...] Gdzie ja go będę szukała?” [...] Miałam podpisane takie, przygotowane takie zwolnienie z tej komisji. Ja mówię: „Niech pan mi tu podpiszę, że pan go zwalnia z tej komisji. Bo on za dwa, trzy dni wróci, ale nie w ten dzień komisji”. I on mi to podpisał.