Biskupska Serafina i Rybowicz Kazimiera

powiększ mapę

Historia Serafiny Biskupskiej i Kazimiery Rybowicz

W lutym 1941 r. Niemcy deportowali mieszkańców grójeckiego getta do Warszawy. Wśród nich znalazła się zamieszała w Grójcu Żydówka, Chana Goldberg. Niedługo po przyjeździe do Warszawy, Chana uciekła z getta i udała się do swojej siostry zamieszkałej w Białej Rawskiej (w dystrykcie warszawskim).


W październiku 1942 r., podczas deportacji ludności żydowskiej z Białej Rawskiej do Treblinki, Chanie udało się uciec z transportu i dotrzeć do Wilkowa, wsi położonej niedaleko Grójca. W jednej z chat odnalazła swoją siostrę, ukrywającą się tam ze swoją córeczką. Ponieważ gospodarz nie zgodził się na ukrycie Chany, udała się do Serafiny Biskupskiej, właścicielki gospody w Wilkowie i cioci koleżanki Chany sprzed wojny – Kazimiery Rybowicz. Biskupska zdecydowała się ukryć dziewczynę. W ratowanie zaangażowana była również Kazimiera, rówieśniczka Chany. W tym czasie obie miały po szesnaście lat. Kazimiera oddała Chanie swój akt chrztu i odtąd Chana posługiwała się nazwiskiem Rybowicz.

Wyjazd na roboty do Niemiec

Gdy dom Serafiny Biskupskiej przestał być bezpieczny, Chana ukryła się u wdowy mieszkającej pod Wilkowem. Serafina wraz z Kazimierą dostarczały jej jedzenie. Kiedy kobieta domyśliła się że ukrywa Żydówkę, nie pozwoliła jej pozostać w swoim domu. Wtedy Chana wyjechała do Warszawy wraz z Serafiną Biskupską, która starała się zorganizować jej kryjówkę. Jednak dziewczyna postanowiła dobrowolnie zgłosić się na roboty do Niemiec jako Polka. Odtąd pracowała w fabryce broni.

Powojenne losy Chany Goldberg

Do końca wojny korespondowała z Serafiną Biskupską i jej siostrzenicą. Któregoś dnia Chana wysłała Kazimierze list, który podpisała zarówno w miejscu nadawcy, jak i odbiorcy nazwiskiem Kazimiery Rybowicz. Wzbudziło to podejrzenie listonosza, jednakże ze względu na wieloletnią znajomość z rodziną Serafiny Biskupskiej, nie wydał ich. Po wojnie Chana wyemigrowała do Izraela. W 1985 r. odwiedziła Serafinę i Kazimierę dziękując im za udzielenie pomocy.


7 lipca 1986 r. Instytut Yad Vashem w Jerozolimie uhonorował Serafinę Biskupską i Kazimierę Augustowską tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.